अध्यात्म(Spirituality) अध्यात्म ही एक व्यापक संकल्पना आहे, त्याचा अनुभव घेण्यासाठी बरेचशे दृष्टिकोन असू शकतात. सर्वसाधारणपणे, यात आपल्यापेक्षा मोठ्या गोष्टीशी संबंध जोडण्याची भावना असते आणि यात आपल्याला मिळालेल्या जीवनाचा अर्थ शोधण्याचा प्रयत्न केला जातो. तसा हा एक सार्वत्रिक (universal) मानवी अनुभव आहे — आपल्या सर्वांना स्पर्शून टाकणारा हा एक अनुभव आहे. …

नववीत असतानाचा एक किस्सा सांगतो. टिव्हीवर १९९४ मध्ये प्रदर्शित झालेला मेहुल कुमार दिग्दर्शित आणि मुख्य भूमिकेत नाना पाटेकर, डिंपल कपाडिया, परेश रावल असे दिग्गज असलेला चित्रपट ‘क्रांतिवीर’ बघत होतो. त्यात हिंदू-मुस्लिम वर एक प्रसंग होता, जेव्हा नाना म्हणजेच प्रताप त्याचा मित्र इस्माईलला हिंदू-मुस्लिम यांच्यातला फरक काय आहे किंवा काय नाही…

Today’s youth is struggling for money, for fame, and for prestige. The above three things are fleeting. The joy and satisfaction that comes from it are also transient. They should ask themselves, “Are we grateful? Do we have gratitude in our heart? Do we express gratitude?” They should find the answers to these questions. If the answer to these questions is ‘no’ then they should learn to be grateful. The seed of gratitude should be planted in their heart. If a person is grateful, but that person does not express gratitude, then he can not enjoy happiness despite being grateful. Gratitude should not be present in the heart only, but it should be expressed in words, attitude, and behavior. Only then today’s young generation can enjoy eternal happiness.

आजची तरुणाई पैशासाठी, प्रसिद्धीसाठी, आणि प्रतिष्ठेसाठी झगडतेय. वरच्या तीनही गोष्टी क्षणभंगुर आहेत. त्यातून मिळणारा आनंद आणि समाधान सुद्धा क्षणिक आहे. त्यापेक्षा त्यांनी स्वतःला काही प्रश्न केले पाहिजे, “आपण कृतज्ञ आहोत का? आपल्या हृदयात कृतज्ञतेचा भाव आहे का? आपण कृतज्ञता व्यक्त करतो का?” ह्या प्रश्नांची उत्तरं त्यांनी शोधून काढायला पाहिजे. जर ह्या प्रश्नांची उत्तरं ‘नाही’ असं असेल, तर त्यांनी कृतज्ञ राहायला शिकलं पाहिजे. स्वतःच्या हृदयात कृतज्ञतेचे बीज रोवले पाहिजे. एखादी व्यक्ती कृतज्ञ आहे, पण ती व्यक्ती जर कृतज्ञता व्यक्त करत नसेल, तर ती व्यक्ती कृतज्ञ असून सुद्धा आनंद उपभोगू शकत नाही. कृतज्ञता फक्त हृदयात असून चालणार नाही, तर ती शब्दात, वृत्तीत आणि वर्तणुकीत व्यक्त केली गेली पाहिजे. तेंव्हाच आजची तरुण पिढी शाश्वत आनंद अनुभवू शकते.